Wat zie ik?
Een 69-jarige vrouw met een gemutileerde eigen dentitie heeft enig achterstallig onderhoud en vraagt om prothetische verbeteringen. Zij is bekend met een hypertensie en diabetes type 2, waarvoor gerelateerde medicatie. De laatste maanden heeft ze in toenemende mate last van vergeetachtigheid, maar ze heeft nooit een cerebrovasculair accident (CVA) meegemaakt. U besluit een röntgen-panorama-opname (XPO) te maken. Daarop is als toevalsbevinding aan beide zijden een verkalkte laesie te zien vlak onder het tongbeen ter hoogte van de halswervels C3-C4.
Wat is het?
Deze verkalkte structuren passen het beste bij calcificaties in de a.carotis. Carotisverkalkingen treden op in atherosclerotische plaques en wijzen dus op een systemische vaatpathologie. De prevalentie van carotisverkalkingen op de XPO is leeftijd- en aandoeninggerelateerd en varieert van ongeveer twee procent bij vijftigplussers tot ruim vijftien procent bij bejaarde rokende diabeten met hypertensie en hyperlipidemie. De man-vrouw verhouding lijkt geografisch gerelateerd. Röntgenologisch presenteren deze verkalkingen zich als meestal bilaterale, cirkelvormige of onregelmatige massa’s ter hoogte van de carotisbifurcatie. Het toevallig vinden van deze verkalkingen voorspelt een hoog risico op het toekomstig optreden van cardio- en cerebro-vasculaire accidenten, zoals een myocardinfarct of CVA. Differentieel diagnostisch moet ook aan andere verkalkingen gedacht worden. De op deze plaats soms voorkomende verkalkte triticea kraakbeentjes in het thyro-hyoïde ligament, zijn kleiner en glad-ovaal van vorm. Verkalkte lymfeklieren zien er anders uit (zie NT 21/2013, p. 35) Speekselstenen en tonsillolithen liggen vaak wat hoger. Phlebolithen zijn meestal talrijker en kleiner van vorm.
Wat doe ik?
Als u over een XPO-apparaat beschikt, dient u bekend te zijn met de verschillende niet-tand/kaak-gerelateerde nevenbevindingen die erop te zien kunnen zijn. Sinds Friedlander in 1994 voor het eerst wees op de zichtbaarheid van carotiscalcificaties op de XPO en een relatie met een CVA aantoonde, is aandacht voor deze nevenbevinding relevant. U brengt de patiënt op de hoogte van de halsverkalking en verwijst haar (geen spoed) naar haar huisarts. Die zal meestal een zogenaamd echo-Doppler-onderzoek laten verrichten. Er is een hoge specificiteit: In tachtig procent wordt er ook werkelijk een carotisvernauwing gevonden. Die hoeft niet altijd klinisch relevant te zijn. De XPO is echter niet geschikt als screeningsinstrument om carotisstenosen op te sporen, omdat de gevoeligheid met zo’n 65 procent te laag is. Deze patiënte werd via haar huisarts verwezen naar de geriater. Een verkalkte carotisstenose werd bevestigd. Haar achteruitgang in geheugen werd uiteindelijk verklaard door een beginnende vasculaire dementie.
Dr. Robert van Es
bespreekt in deze rubriek afwijkingen rond en in de mond. De nadruk ligt op het herkennen van de afwijking en het zo nodig behandelen ervan of, waar zinvol, verwijzing naar meestal de MKA-chirurg.
Literatuur
Friedlander AH etal. Detection of carotid artery calcification on the panoramic images of post-menopausal females: a risk indicator of future adverse vascular events. Dentomaxillofac Radiol. 2015;44:20150094.
http://www.ntvt.nl/artikel/116/2/prevalentie-van-verkalkingen-van-de-arteria-carotis-op-een-panoramische-rontgenopname (Brand HS etal.)
