Centrum Mondzorg Rolde is een van de 150 Nederlandse tandartspraktijken die werkt met Gewoon Gaaf – voorheen bekend als NOCTP. De praktijk gebruikt deze preventiemethode, afkomstig uit het Deense Nexø, om cariës bij kinderen tegen te gaan. Tandarts Jacqueline Gaasterland: “Het is zo mooi als je merkt dat een kindje uiteindelijk ontspant.”
De poetsdraak met het glimmende gebit wil patiëntje Odyn wel even in de behandelstoel leggen. En vooruit, zelf wil hij ook nog wel op de stoel gaan zitten. Maar liggen? Nou nee, dat is deze peuter toch echt niet van plan. Dat lijkt hem meer iets voor mama. Zelf kruipt hij liever rond – het draakje stevig vastgeklemd. Odyn heeft samen met zijn moeder voor het eerst een afspraak bij preventie-assistent Brigitte Engelenberg in het kader van Gewoon Gaaf. Een half jaar geleden begon Centrum Mondzorg Rolde met deze cariëspreventiemethode. Inmiddels worden er al zo’n 230 kinderen mee behandeld; doel is uiteindelijk alle kinderen ermee te behandelen. “Het is schrijnend dat zo veel kinderen cariës hebben,” zegt Engelenberg over de reden om met Gewoon Gaaf te werken. “Ook wij zien steeds meer cariës bij kinderen, soms al als ze nog heel klein zijn.” Tandarts Jacqueline Gaasterland vult aan: “Het is bewezen dat Gewoon Gaaf echt goed werkt. Het is eigenlijk een gemiste kans om de methode dan niet over te nemen.”
Het Ivoren Kruis, de aanjager van het project, zag ook de grote gezondheidswinst van Gewoon Gaaf in, zegt projectleider Mariëlle Nap. Kinderen die behandeld worden met de methode, hebben bijna zeventig procent minder cariës ten opzichte van reguliere behandelingen, berekende Erik Vermaire, die promoveerde op het onderwerp. Reden voor het Ivoren Kruis om het project direct op te pakken. Nap: “Gewoon Gaaf heeft zoveel gezondheidswinst; we vinden dat iedereen van deze enorme preventiekans op de hoogte zou moeten zijn.”
Regelen
Het Ivoren Kruis heeft inmiddels stappenplannen ontwikkeld voor verschillende leeftijdsgroepen, waarin wordt aangegeven wat bij welk bezoek moet gebeuren, wat de risicocriteria per leeftijdsgroep zijn en hoe je het terugkominterval bepaalt. En de organisatie biedt in de Preventie Academie cursussen aan om te leren werken met de methode. Maar meer dan het raamwerk kan het Ivoren Kruis – als kleine organisatie – niet bieden, geeft Nap aan.
Implementatie van de methode lukt niet van vandaag op morgen. Het kostte Centrum Mondzorg Rolde een jaar voorbereidingstijd, met literatuuronderzoek en cursusdagen, om de methode echt te kunnen implementeren. Zij begonnen echter al voordat de stappenplannen van het Ivoren Kruis af waren. En die kunnen veel tijd schelen. Voor de Drentse praktijk veranderde er niet eens zo veel. De afspraken zijn nu vooral gestructureerder en er is meer tijd per behandeling.
Bij de driejarige Odyn is deze eerste afspraak vooral bedoeld om zijn moeder adviezen te kunnen geven en Odyn vertrouwd te laten raken met Engelenberg en met de behandelkamer. Dat gaat steeds beter, hoewel zelf in de stoel liggen voor hem dus nog een stap te ver is. Tandarts Jacqueline Gaasterland, die in de kamer ernaast aan het werk is en Odyn al vanaf zijn babytijd kent, komt even langs om te helpen. Meteen is merkbaar dat Odyn ook haar herkent. Ze zet de poetsdraak bij Odyns moeder op schoot en vraagt Odyn om te helpen poetsen. Gaasterland: “Dit vind ik altijd een beetje een moeilijke plek om te poetsen. Vind jij dat ook?” Odyn niet; die zal Gaasterland wel eens even helpen.
Als Engelenberg ook nog aangeeft dat hij na afloop een tasje met inhoud van Gewoon Gaaf en een muntje voor de speelgoedautomaat meekrijgt, kruipt hij toch even bij zijn moeder op schoot om gepoetst te worden. Gaasterland, later: “Werken met Gewoon Gaaf geeft zo veel voldoening. Als je merkt dat een kindje uiteindelijk ontspannen gaat liggen, zoals Odyn, met zijn armpjes naar achteren en vol vertrouwen, dat is zo mooi. Ik ben zelf erg bang geweest voor de schooltandarts vroeger, dat wil ik niet voor mijn patiëntjes. Ik vraag altijd aan ouders: ‘Hoe zou je het vinden als jouw kind een gaaf gebit houdt, zonder angst?’. Dat willen ouders natuurlijk wel.”
In Rolde merken ze dat bijna alle ouders willen meedoen met Gewoon Gaaf. Medewerker marketing en communicatie Leonie Meerman hield vooraf een enquête onder ouders in de praktijk. Hierbij beoordeelden alle ouders het belang van de mondgezondheid van hun kind(eren) met een zeven of hoger, 68 procent zelfs met een tien. Enkele ouders gaven aan het qua tijd niet te redden. Uiteindelijk levert de methode tijdwinst op, maar het kan in het begin intensiever zijn voor ouders. Kinderen moeten soms vaker naar de praktijk komen en van ouders wordt meer gevraagd. Voor de moeder van Odyn, Janine Tjarks, is dat geen probleem. Sterker nog: zij vroeg haar tandarts zelf of Odyn kon meedoen met Gewoon Gaaf nadat ze hierover op Facebook en in de praktijk had gelezen. Tjarks: “Ik vind het belangrijk dat hij een goed gebit houdt, daar wil ik veel voor doen.”
Modelouders
Ook Bert Speulman, de vader van de achtjarige Bodil, vindt Gewoon Gaaf meerwaarde hebben. “Ik vind het belangrijk dat Bodil zelf het belang inziet van goed poetsen. Ik wil graag dat ze, als ze tien of elf is, uit zichzelf de tandenborstel pakt en twee keer per dag poetst en dat de rest van haar leven blijft doen. Het is ook fijn als ze dat met plezier doet.”
Dat Tjarks en Speulman modelouders zijn, beseffen ze in Rolde ook wel. Niet iedereen is zo betrokken; soms kijken ouders tijdens de behandeling van hun kind de hele tijd op hun mobieltje, geeft Engelenberg aan. “Dan zeggen ze tegen het kind ‘je moet beter poetsen’. Dat is het nou net niet. Maar dat is vaak een kwestie van onwetendheid. De voorlichting is vooral ook voor de ouders bedoeld.”
Bij de behandeling van Bodil betrekt Engelenberg diens vader er steeds bij. “Je ziet dat er nog wat plaque op je boventanden zit. Als je je lippen beter sluit, maak je je tanden vanzelf een beetje schoon met je speeksel,” vertelt ze aan Bodil en haar vader. Engelenberg vraagt Bodil zelf te poetsen en geeft haar tips. Ook laat ze zien hoe de ouders het best kunnen poetsen. Bodil krijgt wat kleurtabletjes mee, zodat ze samen met haar broertje en zusje kan kijken of ze goed gepoetst hebben.
Bodil en Odyn hoeven pas over een half jaar weer op controle te komen bij de tandarts. Daar wordt bekeken wanneer ze weer een afspraak maken met Engelenberg. Het terugkominterval wordt bepaald op basis van enkele risicocriteria. Zijn ouder en kind gemotiveerd? Volgen zij het Basisadvies Cariëspreventie? Hoe is het met de mondhygiëne? Breken er elementen door? Heeft het kind actieve glazuur- of dentinecariës? De tandarts of mondhygiënist doet de controles, maar de afspraken voor uitleg en instructie kunnen ook door de preventie-assistent gedaan worden.
Drempel
Marketingmedewerker Meerman merkt dat ouders soms bang zijn dat Gewoon Gaaf extra kosten oplevert. Dat is niet zo; de methode wordt vergoed vanuit de basisverzekering. Voor praktijken is dat anders. “Ik denk dat je er als praktijk financieel wel wat op achteruitgaat,” zegt Gaasterland. Meerman vult aan: “Het moet, zoals bij ons, een passie zijn om kinderen cariësvrij te krijgen en houden.”
Het Ivoren Kruis herkent deze geluiden. “Ruim 150 praktijken werken al met Gewoon Gaaf. Dat is prachtig, maar wat weerhoudt de overige praktijken?,” vraagt Nap zich af.
Overigens is er niet alleen een financiële drempel. Nap: “Uitgaan van preventie vraagt een andere mindset.” Het Ivoren Kruis heeft inmiddels gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van CDA, PvdA en D66. Zij staan allemaal positief tegenover Gewoon Gaaf. Een impuls vanuit de overheid zou zeer gewenst zijn, vindt Nap. Aan de andere kant, Gewoon Gaaf geeft zo veel gezondheidswinst en voldoening en trots bij het team, dat praktijken de methode hopelijk vanzelf omarmen. “Het is zo leuk om mee te werken: allemaal blije kinderen en gave gebitten. En dat is jóuw werk!”
Tekst: Anne Doeleman; Beeld: Marcel Israel, Amsterdam
www.ivorenkruis.nl
www.gewoon-gaaf.nl